Voor je begint
Schoon werken
Kruisbesmetting voorkomen
Pas op wanneer je ziek bent
Bewaren van producten
Check je koelkast en vriezer
Juiste bereidingswijze
De maaltijd veilig meegeven
Verhit een bewaarde maaltijd
Bedenk goed voor wie je kooktVoor je begint
Was je handen goed met water en zeep voor je gaat koken. Alleen met schone handen kun je hygiënisch werken. Was je handen opnieuw nadat je rauw vlees, rauwe vis of je gezicht hebt aangeraakt. Heb je lang haar? Dan is het handig om dit voor het koken samen te binden. Haren in het eten zijn natuurlijk niet smakelijk. Daarnaast is het verstandig om geen sieraden te dragen tijdens het koken. Ze vormen een ideale plaats voor de ontwikkeling van bacteriën.
Schoon werken
Om de schadelijke bacteriën waar we ziek van kunnen worden te lijf te gaan, is het heel belangrijk om in een schone keuken te werken. Denk hierbij aan het aanrecht, keukenmaterialen en -apparatuur en de vaat-, thee- en handdoek. Bacteriën verdubbelen zich elke 20 minuten. Dit betekent dat als je ‘s ochtends een schoon vaatdoekje pakt er de volgende dag al 4 miljoen bacteriën inzitten. Daarom is het belangrijk om elke dag je vaatdoekje te vervangen. Denk er ook aan dat huisdieren niet aanwezig mogen zijn in de keuken omdat zij het eten kunnen besmetten met haren en parasieten.
Kruisbesmetting voorkomen
Kruisbesmetting treedt op wanneer je de bacteriën en allergenen van het ene product op een ander product overbrengt. Dat gebeurt als je het besmette product tegen het andere product aanlegt. Maar het kan ook indirect gebeuren, via de handen, de keukenmaterialen, het aanrecht, de koelkast enzovoort. Zorg er daarom voor dat rauw en bereid voedsel niet met elkaar in contact (kunnen) komen. Gebruik daarom aparte snijplanken voor groenten, vlees en vis en bewaar voedsel in gesloten verpakkingen of bakjes die af te sluiten zijn. Was ingrediënten met water voor je ze gebruikt, zeker de groenten en het fruit die rauw worden gegeten.
Pas op wanneer je ziek bent
Wanneer iemand ziek wordt van eten komt dat vaak niet door het eten zelf maar speelt een virus een rol (zoals het norovirus, ook wel bekend als buikgriep). Voordat je voor je buurtgenoot gaat koken is het belangrijk om, nadat je ziek bent geweest, te bedenken of dat verstandig is of dat het beter is om een keertje over te slaan. Ook zonder klachten kun je nog besmettelijk zijn. Als je wel gaat koken is het belangrijk om je handen extra vaak te wassen. Vanzelfsprekend raden we het af om voor een buurtgenoot te gaan koken en/of de maaltijd langs te gaan brengen als je corona hebt.
Bewaren van producten
Let goed op de houdbaarheidsdatum van een product. Producten met een “te gebruiken tot” datum (TGT) mag je niet meer gebruiken als de datum overschreden is. Producten met een “ten minste houdbaar tot” (THT) datum zijn in principe veilig tot op de aangegeven datum. Als de datum overschreden is, kun je de producten nog gebruiken op voorwaarde dat ze in goede omstandigheden zijn bewaard en dat de verpakking nog intact is. Gebruik je zintuigen: dus kijk en ruik of het product nog goed is. Het Voedingscentrum maakte een bewaarwijzer en bewaartips. Denk eraan dat de houdbaarheidsdatum niet meer geldig is zodra een verpakking geopend wordt (bijvoorbeeld zuivel). Ook dan geldt dat je goed moet kijken en ruiken. Het is verstandig om één keer in de 3 maanden je voorraadkast en regelmatig je koelkast te checken. Soms staan ingrediënten er al een tijdje en kan de houdbaarheidsdatum al verstreken zijn. Pas het FIFO-principe toe: First in, First out. Wat je eerst aangekocht hebt, dien je eerst op te gebruiken.
Check je koelkast en vriezer
Zet je koelkast op 4°C. Eten blijft dan langer goed en bacteriën krijgen nauwelijks een kans. De temperatuur in de koelkast is niet overal hetzelfde. Vlees en vis horen thuis op de koudste plaatsen (2°C), zuivelproducten waar het 4-5°C is. Met een kernthermometer kun je goed controleren wat de temperatuur van de koelkast is en weet je ook meteen wat de koudste plekken van jouw koelkast zijn. Bekijk hier de ideale koelkastindeling van het Voedingscentrum. De temperatuur in de diepvries moet onder de -18°C zijn. Ontdooien doe je het best in de koelkast. Wil je iets snel ontdooien, gebruik dan de magnetron en verwerk het product dezelfde dag nog. Hermetisch verpakte producten kun je ook in warm water dompelen. Ontdooi zeker niet bij kamertemperatuur. De koelkast moet minimaal één keer per maand gereinigd worden met (warm) water en zeep (of vaker indien deze niet meer schoon is) en indien nodig ontsmet.
Juiste bereidingswijze
Wellicht een open deur maar het is belangrijk om voedsel op de juiste manier te bereiden. Voedsel dat niet goed gaar is kan schadelijke bacteriën bevatten die voedselvergiftiging kunnen veroorzaken en voor een groot deel van onze doelgroep is dat extra gevaarlijk. Snijd in het eten om te controleren of het ook van binnen goed gaar is. Dit is met name belangrijk voor vlees, vis en gevogelte. Dit kun je ook controleren door de (kern)temperatuur te meten. Deze moet minimaal 75 graden zijn. Zorg dat de vleessappen van bereide kip en vlees helder zijn en niet meer roze. Breng soepen en sauzen ook altijd zichtbaar aan de kook.
De maaltijd veilig meegeven
Geef eten altijd in een goed afgesloten (herbruikbaar) bakje mee. Gebruik enkel schone verpakkingen die bestemd zijn om met voeding in contact te komen. Wanneer je verpakkingen zoals botervlootjes, ijsdozen of yoghurt emmers hergebruikt, zorg dan dat deze goed gereinigd zijn. Wanneer het eten pas later op de dag of de volgende dag wordt meegegeven, koel het eten dan zo snel mogelijk af. Zorg dat de maaltijd in ieder geval binnen de 5 uur tot 7°C of kouder is afgekoeld. In kleinere porties gaat het afkoelen sneller. Laat je buurtgenoot weten wanneer je de maaltijd gemaakt hebt en hoe lang de maaltijd nog te bewaren is, zeker als het de dag ervoor is geweest.
Verhit een bewaarde maaltijd
De meeste mensen wonen bij elkaar om de hoek, dan is de maaltijd vaak nog voldoende warm. Moet je een stukje verder? Zorg dan dat je de maaltijd weer goed opwarmt. Als een maaltijd niet direct wordt gegeten is het belangrijk om deze goed door en door te verhitten. Schep het eten in de magnetron regelmatig om, zo wordt de hitte goed verdeeld. Het eten moet erna weer kokend heet zijn, zo dood je bacteriën en virussen. Gezien de kwetsbaarheid van veel maaltijdzoekers is het belangrijk dat maaltijden niet te lang bewaard worden. Het meest veilig is het als de maaltijd dezelfde of de volgende dag wordt opgegeten. Is dat niet haalbaar, bedenk dan of het slimmer is de maaltijd in te vriezen.
Bedenk goed voor wie je kookt
Ouderen hebben doorgaans minder weerstand. Maar dat geldt ook voor mensen met een ziekte of andere aandoening. Wees je er bewust van dat er bij hen daardoor meer risico’s bestaan dan voor jezelf. Voor jezelf zou je bijvoorbeeld wel iets met rauw ei maken, voor een oudere is dat eigenlijk geen optie. Daarnaast kun je er niet bij iedereen op vertrouwen dat zij zelf verantwoord met jouw maaltijd om gaan. Met name ouderen staan er om bekend niet goed voor hun eigen eten te zorgen. Ze kunnen bijvoorbeeld slordiger zijn met bewaren, koelen en opwarmen. Als thuiskok moeten je maaltijden daarom eigenlijk zo robuust zijn, dat ze dat kunnen hebben. Een stamppot is een goed voorbeeld hiervan. Of een andere maaltijd waarbij de ingrediënten goed doorgekookt zijn. Kook je voor iemand met een allergie? Daarover lees je hier meer.
Koken voor mensen met allergieën:
Het is mogelijk dat de afhaler een voedselallergie heeft en daarom informatie vraagt over de allergenen die je gebruikt hebt bij de bereiding van je gerecht. Als thuiskok moet je informatie kunnen verschaffen over deze stoffen in je maaltijd. Het hoeft niet op een etiket te staan, maar je bent wettelijk verplicht om deze informatie beschikbaar te hebben.
Aangezien de aanwezigheid van sporen van een allergeen al voldoende kunnen zijn om een reactie teweeg te brengen, is het zeer belangrijk dat je weet welke allergenen aanwezig zijn in je gerecht. Er zijn 14 verschillende allergenen.
- Lees daarom ook steeds goed de etiketten van de producten die je gebruikt. Allergenen worden met een afwijkende typografie op het etiket vermeld.
- Wees je er ook van bewust dat er kruisbesmetting kan zijn! Verwerk je bijvoorbeeld hazelnoten in je keuken en ga je daarna een gerecht klaarmaken, dan kunnen er sporen van de hazelnoten in je gerecht terechtkomen als je niet voldoende reinigt tussendoor.